Norveçte uyarı grevinin perde arkası - 28 Ocak 2015
Dr. Mehmet Naci Akkök, Norveç Millet Meclisi adayı, Oslo Venstre
Dün Norveç genelinde bir eylem vardı,bu eylemin sebepleri nelerdir?Hepsi haberimizin içinde..!
28 Ocak 2015'te Norveç 10 senedir ilk kez ülke çapında iki saatlik bir uyarı grevine sahne oldu. Hükumetin iş kanununda önerdiği değişikliklere karşı, en büyük sendikalar konfederasyonu LO'nun başını çektiği bir genel grev. Grevin gerekçeleri, değişikliklerin iş güvenliğini ve çalışanların yaşam kalitelerini tehdit etmesi yönünde: Protesto edilen değişiklik önerileri şöyle:
? Kadrosuz, geçici işlere kapı açılması,
? Pazar günü iş yerlerinin açık kalmasına ve pazar günü çalışmaya izin verilmesi,
? Kanuni fazla mesai saatlerinin arttırılması.
Norveç gazetelerine göre tüm ülkede gerçekleştirilen grevde yaklaşık 1,5 milyon kişi yürümüş. Norveçin yaklaşık 5 milyonluk nüfusunun sadece 2,8 milyonunun çalışma yaşında olduğunu göz önüne alırsak, bu oldukça büyük bir rakam. İş gücünün yaklaşık yüzde 53'ü, yani yarısından fazlası. Türkiye ölçeğine korsak, yaklaşık 22 milyonu kayıtlı ve 10 milyonu kayıtsız toplam 32 milyonluk iş gücünün yarısından fazlası, yani 17 milyon insan. Bu kadar insanın protesto yürüşünü gözünüzün önüne getirebiliyormusunuz?
Bu kadar insan ayağa kalktığına göre demekki Norveç hükumetinin iş kanununda önerdiği değişiklikler çalışanlara ciddi bir tehdit! Öyle ise biraz daha yakından bakmaya değer.
Gerekçe 1 (en çok sözü edilen değişiklik önerisi): Geçici işlere kapı açılıyor!
Norveçte kadrolu işde olmak önemli. Bankanın ev borcu verirken ilk soracağı kişinin sabit işinin olup olmadığı.
Ama Norveçte devlet kurumlarında zaten geçici iş uygulanıyor. Hemde kanunsuz olduğu durumlarda bile! Norveçin en büyük gazetelerinden Aftenposten ve Dagsavisen'e göre sadece 2014'de ve sadece devlet hastahanelerinde iş kanunu 450 bin kez ihlal edilmiş. Kanun, geçici sözleşme ile işe alınanların, eğer ihtiyaç belli bir süre sonra hala devam ediyorsa kadrolu işe alınmaları gerektiğini söylüyor. Sınır 3 sene.
Bu hükumetten önceki iki dönemde başta olan sosyal-demokrat İşçi Partisi ve ortakları döneminde ne hükumet buna tepki gösterdi, ne de dün genel grevin başını çeken işçi sendikalara konfederasyonu LO! Daha önce aynı kanunsuzluğa aynı guruplarca hiç tepki gösterilmemesi dikkat çekici.
Devlet kuruluşlarında geçici işler istisna değil, nerdeyse kural. Ama özel firmaların proje bazında kanuni anlaşma yapması bile kısıtlı! Önerilen değişiklik, hem devletin kanunu kötüye kullanmasını engellemek için, hem de özel firmalara bir miktar daha esneklik verebilmek için.
Gerekçe 2: Fazla mesai saatleri arttırlıyor! Çalışanların tatilleri ve yaşam kaliteleri tehlikeye giriyor!
Öneri senelik toplam fazla mesai saatlerinin arttırılması yönünde değil. Sadece fazla mesainin sene içindeki günlere/haftalara dağıtılması konusunda esneklik getiriyor. O da zaten mecburi değil, çalışan ile anlaşmalı. Yani gerekçe pek de gerekçe değil.
Gerekçe 3: Pazar günü iş yerleri açık olabilecek! Çalışanların tatilleri ve yaşam kaliteleri tehlikeye giriyor!
Zaten Cumartesi açık olabiliyor isteyen iş yerleri. Cumartesi çalışanlar ya toplam fazla mesai sınırları içersinde biraz ekstra kazanmak isteyenler, ya da (çoğunlukla) hafta içinde çalışmayan veya çalışamayan öğrenciler ve ek iş gücü. Pazar günü açık olmayı tercih eden işyerleri için bu değişmeyecek, ve insanların yaşam kalitesi üzerinde etkisi olmayak. Toplam fazla mesai sınırı belli çünkü. Yani bu gerekçe de pek gerekçe değil.
Peki 10 senedir örneği görülmemiş ölçüde bir genel grev tepkisini nasıl yorumlamamız gerekiyor? Hele bu greve öncülük yapan işçi sendikaları konfederasyonu LO'nun ve iki dönem üst üste görev yapan İşçi Partisi, Sosyalist Sol Parti ve Merkez (Köylü) Partisi koalisyonunun buna daha önce hiç tepki göstermemelerini nasıl yorumlayacağız?
Bunu doğru yorumlayabilmek için şu temel bilgiler gerekli olabilir:
? İşçi sendikaları konfederasyonu LO, İşçi Partisinin yönetiminde ayrılmış yeri (kotası) var. LO'nun gelirinin bir kısmı İşçi Partisine ayrılmış durumda. Yani İşçi Partisi ile LO senelerdir evli.
? Bu günkü hükumet idareyi son iki dönemdir (son 8 yıldır) görev yapan İşçi Partisi, Sosyalist Sol Parti ve Merkez (Köylü) Partisi koalisyonundan devraldı 2013'de. Bu günkü hükumet aileden değil.
? Özellikle İşçi Partisinin bu seneki belediye seçimlerinde ve 2017'deki millet meclisi seçimlerinde başarı göstermesi herhalde hem LO, hem de İşci partisi ve ortakları için önemli.
Norveç ve İskandinav demokrasisi dillere destan. Dünyanın en başarılı demokrasileri arasında. Ama Norveçin mükemmel olduğu, Norveçte bilgi kirliliği olamadığı ve politik oyunların kullanılmadığı gibi bir yanılgıya kapılmamak lazım sanırım.
Çünkü LO sekiz sene sustu, şimdi - yeni hükumetin ikinci senesinde - eski haksızlıklara yeni haksızlıklarmış gibi tepki gösteriyor?. Üstelik olası çözümleri de erteleme bahasına.